غده‌ی هیپوفیز یک عضو کوچک به اندازه‌ی یک نخود فرنگی است که در پایه‌ی مغز قرار دارد. این غده به عنوان غده‌ی اصلی در بدن محسوب شده و هورمون‌هایی را تولید می‌کند که در سرتاسر بدن پراکنده می‌شوند و فرآیند‌های خاصی را هدایت کرده و یا باعث تحریک غدد دیگر برای تولید هورمون می‌شوند.
غدد هیپوفیز هورمون‌های مختلفی را تولید و یا ذخیره می‌کند. هورمون‌های زیر در قسمت قدامی غده‌ی هیپوفیز تولید می‌شوند.
پرولاکتین- باعث تحریک تولید شیر در سینه پس از تولد نوزاد می‌شود. پرولاکتین بر روی میزان هورمون‌های جنسی از تخمدان در زنان و بیضه در مردان و همچنین باروری تاثیر می‌گذارد.
هورمون رشد (GH)- این هورمون محرک رشد در کودک است و در حفظ سلامت و آسایش بدن در بزرگسالان نقش مهمی بازی می‌کند. در افراد بالغ هورمون رشد برای حفظ توده‌ی عضلانی و استخوانی دارای اهمیت است. این هورمون بر روی توضیع چربی در بدن نیز تاثیر می‌گذارد.
آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH)- این هورمون باعث تحریک تولید کورتیزول بوسیله‌ی غدد فوق‌کلیوی می‌شود- غدد کوچکی که بر روی کلیه‌ها قرار دارند. کورتیزول هورمون استرس است که در امر بقا نقشی حیاتی دارد. کورتیزول به حفظ میزان فشار و گلوکز خون کمک می‌کند. هنگامی که تحت فشار قرار داریم بویژه پس از بیماری و جراحت به میزان بسیار تولید می‌شود.
هورمون محرک تیروئید (TSH)- این هورمون غدد تیروئید را برای تولید هورمون تیروئید تحریک می‌کند. هورمون تیروئید باعث تنظیم سوخت و ساز بدن، تعادل انرژی، رشد و فعالیت سیستم عصبی می‌شود.
هورمون لوتئینه کننده (LH)- این هورمون باعث تحریک تولید تستوسترون در مردان و تخمک‌گذاری در زنان می‌شود.
هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH)- تولید اسپرم در مردان را افزایش می‌دهد و تخمدان‌ها را در زنان برای تولید استروژن و رشد تخمک تحریک می‌کند. کارکرد LH و FSH با یکدیگر باعث عملکرد عادی تخمدان‌ها و بیضه‌ها می‌شود.
هورمون‌های زیر در بخش خلفی غده‌ی هیپوفیز ذخیره می‌شوند:
هورمون کاهنده‌ی ادرار (ADH)- آن را وازوپرسین هم می‌نامند. این هورمون میزان آب بدن را تنظیم می‌کند. ADH با کاهش میزان آب موجود در اوره باعث حفظ آب بدن می‌شود.
اکسی‌توسین- باعث روان شدن جریان شیر در سینه‌ی زنان شیرده شده و همچنین ممکن است به افزایش نیرو در انسان کمک کند.
اختلالات غده‌ی هیپوفیز به دلیل ترشح کم یا زیاد هورمون است. این اختلالات بسته به اینکه کدامیک از سیگنال‌های هورمونی مختل شده است می‌تواند در طیف گسترده‌ای از شرایط مختلف بالینی قرار‌بگیرد. اطلاعات بیشتر در مورد اختلالات گوناگون غده‌ی هیپوفیز در پایین آمده است.
اگر افزایش میزان پرولاکتین ادامه پیدا کند باعث اختلال در سیگنال‌های هورمون تولید مثلی شده که منجر به کاهش این هورمون (تستوسترون در مردان و استروژن در زنان) و بعلاوه شیردهی ناخواسته می‌شود. برخی از داروها یا تومورهای غده‌ی هیپوفیز (پرولاکتینوما) باعث افزایش میزان پرولاکتین می‌شوند. برای تشخیص علت افزایش پرولاکتین نیاز به انجام آزمایش مخصوص زیر نظر متخصص غدد است. اگر علت آن پرولاکتینوما تشخیص داده شود معمولا برای کاهش سطح پرولاکتین و کوچک کردن تومور نیاز به درمان‌های دارویی است. اگر اندازه‌ی تومور بزرگ باشد بر روی عصب بینایی فشار آورده و بر روی بینایی تاثیر می‌گذارد. اگر تومور بزرگ باشد و باعث ایجاد مشکلاتی مانند بینایی بشود نیاز به عمل جراحی است، در‌غیر اینصورت برای اکثر موارد نیازی به عمل جراحی نیست.
وضعیتی نادر است که در اثر پرکاری غدد فوق کلیوی هورمون کورتیزول فراوانی تولید می‌شود. رایج‌ترین حالت سندرم کوشینگ در اثر ترشح فراوان آدرنوکورتیکوتروپین از غده‌ی هیپوفیز روی می‌دهد که وارد گردش خون شده و غدد فوق کلیوی را تحریک می‌کند. افزایش میزان کورتیزول خون منجر به علائمی مانند چاقی (بویژه در قسمت شکم)، فشار خون بالا، نازک‌شدن پوست، کبودی آسان و موارد دیگر می‌شود. این علائم و نشانه‌ها به آهستگی پیشرفت می‌کنند و ممکن است متناوب باشند. به این دلیل تشخیص سندروم کوشینک اغلب دشوار است. تشخیص آن نیاز به آزمایش مخصوص توسط متخصص غدد دارد. اگر معلوم شود که علت آن ترشح بیش از اندازه‌ی غده‌ی هیپوفیز است نیاز به عمل جراحی دارد. ممکن است جراحی باعث درمان شود اما بازگشت سندرم کوشینگ پس از عمل جراحی غده‌ی هیپوفیز نسبتا امری عادی است. به این دلیل درمان دارویی هم اغلب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شرایط نادری است که در اثر افزایش هورمون رشد از توموری در غده‌ی هیپوفیز بوجود می‌آید. در کودکان باعث افزایش قد (غول پیکری) می‌شود. در بزرگسالان باعث رشد بیش از اندازه‌ی بافت‌ها و برخی از استخوان‌ها در طول سال‌های بسیار می‌شود. این وضعیت با مشکلات استخوانی، قلبی و سوخت و سازی، بغرنج می‌شود. این مشکلات شامل: دیابت، فشار خون بالا، مشکلات عملکرد قلب، ورم مفاصل و سندروم تونل کارپ می‌باشند. تومورهای تولید کننده‌ی هورمون رشد در غده‌ی هیپوفیز، معمولا با برداشتن آنها از غده‌ی هیپوفیز توسط عمل جراحی درمان می‌شوند. اگر نتوان آنها را به طور کامل حذف کرد با استفاده از دارو تومور را کنترل کرده و علائم آن را کاهش می‌دهند. افراد مبتلا به آکرومگالی باید تحت نظر متخصص غدد درمان شوند.
هر ضایعه‌ای که باعث اشغال فضا توسط غده‌ی هیپوفیز بشود را جرم هیپوفیز می‌گویند. این جرم‌ها تقریبا سرطانی نیستند و در سایر نقاط بدن پراکنده نمی‌شوند. جرم‌های کوچک (کمتر از 1 سانتی متر) که هورمون اضافی تولید نمی‌کنند اغلب باعث ایجاد مشکل نمی‌شوند و حتی ممکن است هیچوقت متوجه آنها نشویم. جرم‌های بزرگ (بیشتر از 1 سانتی متر) با تولید هورمون فراوان، فشار آوردن به بافت‌های اطراف و خوردن به استخوان‌ها باعث مشکلاتی در غده‌ی هیپوفیز می‌شوند. جرم‌های هیپوفیز در هر اندازه با تولید هورمون فراوان باعث ایجاد اختلالات بارزی می‌شوند. بررسی جرم‌های هیپوفیز نیاز به آزمایش‌های مخصوصی دارد. برای درمان جرم‌های بزرگ عمل جراحی هیپوفیز نیاز است. در مواردی که جرم به وسیله‌ی عمل جراحی به طور کامل برداشته نشود برای کاهش اندازه‌ی تومور نیاز به پرتودرمانی غده‌ی هیپوفیز می‌شود.
در این حالت برخی از هورمون‌های غده‌ی هیپوفیز کمتر از میزان لازم ترشح می‌شوند. علل کم‌کاری غده‌ی هیپوفیز عمل جراحی هیپوفیز، پرتودرمانی، تومورهای بزرگ، خونریزی یا کاهش خون‌رسانی به غدد هیپوفیز و شرایط دیگر است. کم‌کاری هیپوفیز معمولا علائم خاصی ندارد. این علائم عبارتند از ضعف، کوفتگی و سرگیجه. کم‌کاری ناگهانی هیپوفیز که در اثر خونریزی و نرسیدن خون کافی به غده‌ی هیپوفیز بوجود می‌آید باعث سردرد شدید و گاهی از دست دادن هوشیاری می‌شود. درمان کم‌کاری هیپوفیز به شناسایی علت آن بستگی دارد. گاهی‌اوقات پس از درمان ترشح هورمون بهبودی خود را بدست می‌آورد (برای مثال پس از برداشتن تومور غده‌ی هیپوفیز). اما اغلب عملکرد غده‌ی هیپوفیز کاهش پیدا کرده و نیاز به جایگزینی بلند مدت یک هورمون پیدا می‌کند. نوع هورمون جایگزین برای غده‌ی هیپوفیز به هورمون مختل شده بستگی دارد، این هورمون ممکن است هورمون تیروئید، هورمون‌های مشابه کورتیزول (هیدروکورتیزون، پردنیزون)، هورمون‌های تولید مثلی (استروژن برای زنان و تستوسترون برای مردان) و هورمون رشد باشند. تصمیم‌گیری در مورد هورمون جایگزین مناسب بر عهده‌ی متخصص غدد است.
رایج‌ترین اختلال غده‌ی هیپوفیز، تومور غده‌ی هیپوفیز است. این تومور‌ها به طور متوسط در افراد بالغ رایج است. آنها تومورهای مغزی به حساب نمی‌آیند و اغلب خوش‌خیم هستند. در واقع تومورهای سرطانی از این قبیل بسیار نادر هستند. دو نوع تومور وجود دارد- ترشحی و غیرترشحی. تومور ترشحی یکی از هورمون‌های غده‌ی هیپوفیز را به مقدار زیاد ترشح می‌کند. تومور غیرترشحی هورمونی ترشح نمی‌کند. هر دو نوع تومور در صورتی که بزرگ باشند و در عملکرد عادی غده‌ی هیپوفیز و ساختارهای نزدیک آن در مغز دخالت کنند برای بدن مشکل‌ساز می‌شوند. مشکلاتی که تومورهای غده‌ی هیپوفیز ایجاد می‌کنند به سه دسته تقسیم می‌شوند.