كوشاد گیاهی است علفی‌، چند ساله و بسیار زیبا‌، دارای ساقه‌ای استوانه‌ای و سبز كه بلندی آن به حدود ۱/۵ متر می‌رسد‌. این گیاه به حالت خودرو در دشت‌ها و كوهستان‌های اروپا و آسیا می‌روید‌. برگ‌های كوشاد سبز رنگ‌، نوك تیز و مثلثی است كه دو برگ با هم به‌وسیله دمبرگ كوتاهی به ساقه چسبیده‌اند و برگ‌های بالای ساقه بدون دمبرگ می‌باشد‌. گل‌های آن زرد رنگ بوده كه به تعداد زیاد در اواخر بهار در كنار برگ‌های آن ظاهر می‌شود‌.

از نظر طبی ریشه این گیاه قسمت مورد استفاده آن است. این ریشه ضخیم‌، گوشتی و به رنگ زرد تیره و یا قهوه‌ای قرمز بوده كه دارای طعمی بسیار تلخ و بوئی نامطبوع است‌. محمد بن زكریای رازی پزشك مشهور ایرانی نیز از این گیاه برای مداوای بسیاری از امراض استفاده می‌كرد‌. برای مصارف طبی ریشه كوشاد باید اقلاً سه ساله باشد تا اثر داشته باشد‌.

تركیبات شیمیائی

كوشاد دارای ماده‌ای شیمیائی به‌نام آماروجنتین می‌باشد كه بسیار تلخ است‌. به‌طوری كه اگر این ماده را با ۵۰۰۰ قسمت آب مخلوط كنیم هنوز هم طعم تلخ آن حس می‌شود‌.

از تركیبات دیگر این گیاه جنتوپیكرین‌، جنتوپیكروزید‌، جنتامارین‌، جتی سین‌، اسید جنتی سیك و جنتونوسید‌ می‌باشد. كوشاد همچنین دارای مقداری تانن‌، اسانس‌، پكتین و چربی می‌باشد.

خواص داروئی

·   كوشاد از نظر طب قدیم ایران گرم و خشك است.

·   اشتها را تحریك می‌كند.

·   درمان‌كننده زردی و یرقان است.

·   اثر ضد تورم درد و برای رفع آرتروز و رماتیسم مصرف می‌شود.

·   تب‌بر است.

·   بیماری مالاریا را برطرف می‌كند.

·   درد نقرس را برطرف می‌كند.

·   حرارت و رطوبت را از بدن خارج می‌سازد.

·   فشار خون را پائین می‌آورد.

·   ناراحتی‌های كبدی را برطرف می‌كند.

·   تقویت‌كننده معده و بدن است

·   اختلالات عادت ماهیانه را درمان می‌كند.

·   گرفتگی روده‌ها را باز می‌كند.

·   ادرار‌آور است.

·   ضماد كوشاد با سركه برای از بین بردن لكه‌های پوست مفید است.

·   عصاره این گیاه مسكن تمام دردها است.

·   ورم طحال را برطرف می‌كند.

·   خون را تصفیه و تمیز می‌كند.

·   كوشاد گلبول‌های قرمز و سفید خون را زیاد می‌كند بنابراین برای معالجه كم‌خونی و بیماری‌های عفونی به‌كار می‌رود.

·   طرز استفاده

·   ـ جوشانده: مقدار ۲۰ گرم ریشه خرد شده كوشاد را در یك لیتر آبجوش ریخته بگذارید برای مدت ۲۰ دقیقه به آرامی بجوشد، سپس آن را صاف كنید. مقدار مصرف این جوشانده یك فنجان قبل از هر غذا است.

·   ـ دم كرده‌: مقدار ۵ گرم ریشه كوشاد را در یك لیتر آبجوش ریخته و بگذارید چند ساعت بماند. سپس آن را صاف كرده و استفاده كنید.

·   ـ تنطور: این تنطور را می‌توانید از فروشگاه‌های گیاهان داروئی و یا برخی از داروخانه‌ها خریداری كنید‌. مقدار مصرف آن ۱۰-۱۵ قطره همراه با آب سه بار در روز است.

·   مضرات

·   مصرف بیش از حد كوشاد ممكن است باعث تحریك معده و به‌وجود آوردن حالت استفراغ و دل به‌هم خوردگی شود‌. زنان باردار و مادران شیر‌ده نباید از این گیاه استفاده كنند‌.