زخم معده يا زخم اثني‌عشر از بیماری‌هايی است كه در فصل پاييز ديده مي‌شود.
پاييز كه از راه مي‌رسد خنكي هوا كار دست آدم‌ها مي‌دهد. به قول قديمي‌ها هواي پاييز دزد است و دركمين آدم‌ها نشسته تا سلامتي‌اش را بگيرد و او را سرما بدهد.
اما در فصل برگ‌ريزان، فقط بيماري سرماخوردگي نيست كه سراغمان مي‌آيد. شايد باوركردنش سخت باشد اما برخي از متخصصان گوارش معتقدند كه بين فصل پاييز و شيوع زخم معده و زخم اثني‌عشر رابطه‌اي وجود دارد.
بارها اسم بيماري زخم معده يا زخم اثني‌عشر به گوشتان خورده و حتما با افرادي روبه‌رو شده‌ايد كه از اين بيماري‌ها رنج مي‌برند.
زخم معده یا اولسر پپتیک به معنی نوعی آسیب خوش‌خیم است به مخاط و زیرمخاط دستگاه گوارش.
معمولا بین ترشح اسید معده و این آسیب ارتباط وجود دارد ولی امروزه عامل اصلی این زخم‌ها را وجود و تکثیر باکتری هلیکوباکتر پیلوری می‌دانند که از راه‌های مختلفی ـ از جمله آسیب به لایه‌ي محافظ مخاط معده ـ موجب ایجاد زخم معده می‌شود.
خيلي‌ها زخم معده را با زخم اثني‌عشر اشتباه مي‌گيرند. تفاوت‌هایی میان زخم معده و زخم اثنی عشر هست. در واقع زخم معده با خوردن غذا تشدید می‌شود و همراه با سوء هاضمه، تهوع و کاهش وزن است.
در حالی که زخم‌های دوازدهه ـ يا همان اثني‌عشر ـ با خوردن غذا بهبود می‌یابد، گرچه حدود دو تا سه ساعت بعد، درد مجددا عود مي‌كند.
حتي اين دو زخم براي خود علائم و درماني جداگانه دارند. علائم زخم معده شامل درد ناحیه‌ي فوقانی شکم (اپی گاستر) و سوزش سردل، سوء هاضمه، و وجود خون در مدفوع است.
زخم‌های دوازدهه شایع‌تر بوده و اغلب بیمارانی که زخم علامت‌دار دارند، مبتلا به این نوع زخم هستند. در حالی که زخمی که در معده ایجاد می‌شود کمتر علامت داده و بیشتر دچار بدخیمی و سرطان می‌شود.
بهتر است بدانيد كه زخم معده واژه‌ای عمومی برای زخم‌های به وجود آمده در معده و بخش ابتدایی روده است که به آن زخم معده گفته می‌شود و شاید بهتر باشد كه زخم‌های معده‌ای ـ روده‌ای یا زخم پپتیک ناميده شود.
علائم زخم معده بلافاصله پس از صرف غذا به شکل درد، تهوع، استفراغ و تغییر اشتها بروز مي‌كند؛ در حالی که درد در زخم اثنی‌عشر چند ساعت پس از مصرف غذا به وجود می‌آید.
بروز زخم‌هاي معده در فصل‌هاي بهار و پاييز بيشتر از زمستان و تابستان است
رژیم مخصوص زخم معده و اثنی عشر شامل پوره‌ي مخصوص، سوپ و مصرف میوه‌ها به صورت کمپوت و مصرف موز است.
بیشتر افراد مبتلا به زخم دوازدهه بین ساعات دوازده شب تا سه‌ي صبح، از شدت درد بیدار می‌شوند. زخم معده با سرعت کمتری از زخم اثنی عشر التیام می‌یابد، بیشتر احتمال بدخیمی دارد و اغلب همراه با التهاب معده (گاستریت) است.
اکثر زخم‌ها کوچک هستند. پراکندگی زخم‌های پپتیک، معمولا در ابتدای معده است.
عوارض خطرناک زخم پپتیک شامل سوراخ شدن دوازدهه، خونریزی گوارشی، سوراخ شدن معده و راه یافتن اسید و ترشحات به حفره‌ي صفاق، انسداد گوارشی و بروز بدخیمی (سرطان معده) در بافت زخم است.
متخصصان و حتي فعالان طب سنتي معتقدند كه با آغاز فصل پاييز اين دردها سراغ انسان مي‌آيند. بدون شك زخم معده يا زخم اثني‌عشر از بیماری‌هايی است كه در فصل پاييز ديده مي‌شود.
ارتباط بين فصل پاييز و درد معده تقريبا مسئله‌ا‌ي ثابت شده است و حاكي از آن است كه شيوع و بروز زخم‌هاي معده و اثني‌عشر در فصل‌هاي بهار و پاييز بيشتر از زمستان و تابستان است.
اما اين‌كه علت اصلي بروز و شيوع اين بيماري‌ها در اين فصل چيست مسئله‌ي صددر صد اثبات شده‌اي نمي‌تواند باشد.
شايد بتوان گفت كه فعال شدن ميكروب‌ها يا عوامل ديگري مثل مصرف سیگار، استرس، بیماری‌های مزمن، رژیم غذایی غلط و عوامل ژنتیک باعث بروز اين بيماري‌ها مي‌شود.
پژوهش‌ها نشان مي‌دهد كه شايع‌ترين عامل، هليكوباكتر است. فعاليت اين ارگانيزم در فصل پاييز بيشتر مي‌شود.
هرچند نبايد اين نكته را نيز فراموش كرد كه بيشتر دردهاي معده ناشي از زخم نيستند و مي‌تواند ناشي از سوء هاضمه باشد كه علل خيلي مرتبطي با تغيرات فصلي ندارد.
چطور تشخيص دهيم؟
بايد قبل از آغاز هر درماني بررسي‌هاي پزشكي زيادي در اين خصوص انجام بگيرد.
بسياري از بيماراني كه درد شكم دارند به خودي خود احتياجي به آندوسكوپي ندارند و با يك معاينه‌ي ساده وآزمايش‌هاي اوليه وتوجه به رژيم غذايي مي‌توان بيماري را تشخيص داد
گاهي اوقات برخي از بيماران به دلايلي مثل سابقه‌ي فاميلي سرطان يا سن بالاتر از 45سال يا دردي كه با درمان‌هاي اوليه خوب نشده يا اگر تست‌هاي آزمايشي عادي منجر به تشخيص نشده باشد به آندوسكپي و بررسي‌هاي ديگر نياز پيدا مي‌كنند.
اگر علائم باليني بيمار مشكوك به زخم باشد در صورت نياز آندوسكوپي انجام مي‌دهيم.
اگر متوجه مي‌شويم وتشخيص داده شود كه اين بيمار دچار زخم معده شده بايد در مرحله‌ي بعدي ارگانيزم هليكوباكتر بررسي شود و براساس آن تصميم به درمان مي‌گيريم اما اگر معاينات پزشكي نشان دهد كه اين فرد زخم ندارد به عنوان سوء هاضمه در خصوص نوع درمان او تصميم مي‌گيريم.