ساقه آن راست و برگ‌های آن بزرگ و نوك تیز است. هر سنبلك برنج دارای دنباله كوتاه و یك گل دارد. میوه آن به شكل خوشه‌ای متشكل از سنبلك‌ها در انتهای ساقه قرار دارد و یك دانه برنج در آن است که شلتوك می‌نامند. برنج از غلات مهم است و تقریباً غذای اصلی نصف مردم كره زمین می‌باشد و منشاء برنج از آسیا است و در حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد در هند و چین زراعت می‌شده است.

برنج بعداً از آسیا به ژاپن، سبلان و دیگر نقاط استوائی كره زمین راه یافت و در قرت هفتم میلادی مصریان نیز شروع به كشت آن كردند.برنج انواع مختلف درد و این انواع را تا حدود ۱۵۰ نوع مختلف تخمین می‌زنند. نمونه‌های مرغوب آن در شمال و جنوب ایران و نواحی گرمسیر فارس و اصفهان كاشته می‌شود.

به‌طور كلی دو نوع برنج وجود دارد:

نوعی كه دانه آن دراز و كشیده و باریك است كه به‌نام برنج صدری معروف است و دیگری كه دانه آن ریز و گرد می‌باشد و به‌نام برنج چینی یا ژاپنی شهرت دارد.

آن نوع برنجی كه ایرانیان و مردم بیشتر كشورها مصرف می كنند برنجی است كه شلتوك و پوسته خارجی آن گرفته شده است. رنگ اصلی برنج وقتی‌كه در پوسته است قهوه‌ای است و به‌نام برنج قهوه‌ای Brown Rice نامیده می‌شود.

برای به‌دست آوردن برنج سفید، ‌دانه‌های برنج را در دستگاه‌های مخصوصی می‌ریزند و این دستگاه‌ها پوسته خارجی برنج را از آن جدا كرده و سپس با اصطكاك دادن برنج بدون پوسته با یكدیگر غشای خارجی آن نیز از بین می‌رود و برنج به رنگ سفید و شفاف به‌دست می‌آید كه عاری از ویتامین ب ۱ است و اشخاصی كه منحصراً از برنج تغذیه می‌كنند و غذای دیگری مصرف نمی‌كنند به بیماری بری بری Beri-Beri دچار می‌شوند.

بنابراین برای استفاده از تمام ویتامین‌ها و مواد معدنی برنج بهتر است كه از برنج قهوه‌ای كه غشاء خارجی آن گرفته نشده است استفاده كرد ولی البته باید توجه داشت كه هضم برنج قهوه‌ای كمی مشكل‌تر از هضم برنج سفید می‌باشد

یكی دیگر از انواع برنج نوع وحشی از آن است كه سیاه رنگ و باریك‌تر و درازتر از برنج صدری است. این نوع برنج هم دارای

مواد معدنی و ویتامین‌های بیشمار است ولی البته هضم آن كمی مشكل است و بهتر است كه مخلوط با برنج سفید به‌كار برده شود.

تركیبات شیمیائی

در برنج ماده‌ای به‌نام اوریدین Oridine وجود دارد كه خاصیت ضد التهاب عصبی را دارا است. برنج از لحاظ موا غذائی بسیار غنی است. البته همانطور كه گفته شد هنگانیكه پوسته قهوه‌ای آن را می‌گیرند مقداری از ویتامین‌های خود را از دست می‌دهد. در جدول زیر مواد موجود در صد گرم برنج قهوه‌ای و برنج سفید با هم مقایسه شده است. پوست و یا شلتوك برنج كه در مراحل كوبیدن از آن جدا می‌شود سبوس برنج Rice Bran نامیده می‌شود كه آن هم منبع ویتامین‌ها و مواد معدنی است.

جدول مواد موجود در صدگرم برنج قهوه ای و صدگرم برنج سفید

همانطور كه دیده می‌شود مقدر ویتامنی B۱ در برنج سفید شده یك ششم و ویتامین B۲ نصف و ویتامین B۳ به مقدار یك سوم برنج قهوه‌ای می‌باشد و مواد معدنی آن به مقدار بسیار زیادی كاهش می‌یابد.

غشای قهوه‌ای رنگ برنج نیز كه در اثر به هم سائیدن در دستگاه‌های مخصوص و یا در موقع شستن زیاد از برنج جدا می‌شود سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی و پروتئین است.

جدول مواد موجود در صدگرم برنج قهوه ای و صدگرم برنج سفید

خواص داروئی

·   برنج از نظر طب ایرانی ،‌معتدل و خشك است البته بستگی درد آن را چگونه درست كنید برنج آبكش شده سرد است و آب آن گرم در حالیكه برنج كته شده گرم است

·   برنج دارای ماده‌ای به‌نام Amidon می‌باشد ولی از نظر اینكه ماده گلوتن آن كم است یعنی كاملاً به هم نمی‌چسبد نان درست كردن از آن كمی مشکل است. در خاور دور از برنج نوعی الكل درست می‌كنند كه به‌نام ساكه معروف است كه سمیت آن از الكل معمولی كمتر است و به مصرف داروئی می‌رسد.

·   برنج غیر از اینكه یك غذای سهل‌الهضم است بسیار مقوی است و ضمناً خواص درمانی بسیاری را دراست كه به تعدای از آن اشاره می‌شود.

·   برنج قهوه‌ای خاصیت ضد التهاب عصبی را دارد.

·   خوردن برنج تحریكات معده و روده را كم می‌كند.

·   از جوانه برنج نوعی مالت تهیه می‌شود كه به‌عنوان مقوی معده به‌كار می‌رود.

·   اگر برنج را در آب بپزید آب درمان كننده اسهال و اسهال خونی است. آب برنج را می‌توان به اطفال شیرخوار نیز داد.

·   برای شست و شوی زخم‌ها از آب برنج استفاده كنید.

·   آب برنج را می‌توان برای درمان ورم‌های روده‌ای و استفراغ‌های خونی به‌كار برد.

·   دم‌كرده ریشه و ساقه‌های زیرزمینی برنج برای زیاد شدن ترشحات ادرار مصرف می‌شود

·   برای درمان تب، بدن و سر را با در برنج كمپرس كنید.

·   برنج خواب‌آور است.

·   برنج تشنگی را برطرف می‌كند.

·   زیاده‌روی در خوردن برنج موجب ازدیاد وزن می‌شود.

·   خوردن برنج تولید اسپرم می‌كند.

·            برنج را اگر با شیر و شكر مخلوط كنید و بخورید بسیار مقوی است و نیروی جنسی را تقویت می‌كند.

·            برای برطرف كردن دل به‌هم‌خوردگی و استفراغ برنج را با دوغ تازه بخورید.

·            اگر برنج سفید را در آّب خیس كنید آب آن برای درمان اسهال و قطع قاعدگی مفید است.

·            آب جوشانده برنج را كه آبكش می‌كنید دور نریزید با این آب جواهرات خود را بشوئید كه آنها را جلا می‌دهد.

·            برای رفع التهاب پوست ، در برنج را با نشاسته یا پودر تالك مخلوط كرده و به پوست بمالید.

·            دانشمندان ثابت كرده‌اند كه خوردن برنج برای درمان فشار خون بسیار مفید است.

·            خوردن برنج، قند خون را در حالت تعادل نگاه می‌دارد.

·            یكی از اطباء آمریكائی رژیم برنج را برای درمان فشار خون توصیه می‌كند او به بیماران تأکید می‌كند كه برنج بدون نمك همراه با میوه‌های مختلف بخورند. البته هنوز دانشمندان نمی‌دانند كه در برنج چه ماده‌ای وجود دارد كه باعث پائین رفتن فشار خون می‌شود.

·            رژیم برنج برای اختلالات كلیوی مفید است.

·            رژیم برنج برای مبتلایان به بیماری سورای سیس Psorasis نیز بسیار مفید است.

·            مضرات

·            مضرات خاصی برای آن بیان نشده است.