پارستزی یک اصطلاح درمانی است که برای احساس گرما و درد، و نیز احساس سوزن سوزن شدن پا یا مورمور شدن مورد استفاده می شود. این احساس می تواند از سطح ملایم تا شدید در افراد مختلف مشاهده شود و نیز امکان ایجاد آن به صورت حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (بلند مدت) بطور طبیعی وجود دارد. علت سوزش کف پا متعدد و مختلف می باشد و می تواند از یک خستگی ساده تا شرایط جدی تر همچون وارد شدن آسیب به اعصاب، ناهنجاری ستون فقرات، یا مشکلات چرخش خون را شامل شوند. بنابراین، هنگام مشاهده این شرایط باید دلیل اصلی مشکل در اسرع وقت تشخیص داده شود تا به این ترتیب بتوان از وارد شدن آسیب بلند مدت و گسترش احتمالی بیماری جلوگیری کرد.

 

سوزش و داغ شدن کف پا و حتی بی حسی دست و پا می تواند بیماران را در همه گروه سنی تحت تاثیر خود قرار دهد، هر چند به نظر می رسد بیماران بالای 50 سال بیشتر از بقیه به علت داغ شدن کف پا به مطب پزشک به خاطر این مشکل مراجعه می کنند. در این رابطه مشکلات سیستمیک بدن همچون ابتلا به بیماری دیابت و آسیب های وارد شده به اعصاب در ناحیه کمر می تواند باعث نوروپاتی یا از دست دادن احساس در پاها شود و این شرایط اغلب باعث می گردد سر انگشتان دست و پا احساس سوزش داشته باشند. در نتیجه این شرایط، افرادی که از سندروم سوزن سوزن شدن رنج می برند، ممکن است بطور هم زمان با مشکلاتی در سایر نقاط بدن خود نیز مواجه باشند.

 

دلایل سوزش پا

سوزش پا یکی از علائمی است که در بسیاری از موارد ممکن است بدون هیچ بیماری زمینه‌ای رخ دهد. با این حال، نمونه‌هایی وجود دارد که سوزش پا ناشی از یک مشکل پزشکی است.

 

آسیب‌دیدگی

آسیب‌های مکانیکی، شیمیایی و الکترومغناطیسی همگی می‌توانند موجب احساس سوزش در کف پا شوند. جدا از سوختگی، سایر آسیب‌های مکانیکی مانند ضربه‌ی ناشی از اشیای نوک تیز می‌توانند منجر به احساس سوزش کف پا شوند. مواد شیمیایی مانند اسید که سوزش‌آور هستند و به پوست آسیب می‌رسانند نیز می‌توانند از دیگر دلایل باشند. آسیب الکترومغناطیسی اساساً ناشی از آفتاب سوختگی است که در آن نور فرابنفش موجود در نور شدید خورشید یا دستگاه‌های برنزه باعث آسیب به سطح پوست می‌گردد.

 

عفونت

برخی از عفونت‌های مختلف کف پا نیز ممکن است باعث احساس سوزش شوند. عفونت‌های باکتریایی پوست، مانند زردزخم یا عفونت‌های عمیق در بافت زیر پوستی (سلولیت) ممکن است برخی از دلایل سوزش کف پا باشند. یک دلیل عفونی دیگر داغ شدن کف پا، بیماری پای ورزشکاران (تینه‌آ پدیس) است. این بیماری نوعی عفونت قارچی سطحی در پوست پا است که بسیار شایع می‌باشد. علائمی مانند سوزش کف پا همچنین ممکن است همراه با عفونت‌های سیتمیک مانند عفونت HIV مشاهده شوند حتی در حالی که هیچ عفونت موضعی در کف پا وجود نداشته باشد.

 

محیط و سموم

عوامل محیطی مانند قرارگیری در معرض سرما نیز می‌توانند باعث داغی کف پا شوند. سرمازدگی اغلب مرتبط با بی‌حسی ناحیه‌ی متاثر است اما ممکن است در ابتدا پس از اینکه این ناحیه گرم شد، احساس سوزش وجود داشته باشد. قرارگیری در معرض سموم مختلف نیز می‌تواند موجب احساس سوزش شود. سرب و جیوه نمونه‌هایی از این مواد هستند هر چند بستگی به مقدار و مدت زمان قرارگیری در معرض آنها و محل تماس دارد.

 

آسیب و اختلالات عصبی

چندین مشکل عصبی هستند که ممکن است همراه با احساس سوزش وجود داشته باشند. اصطلاح نوروپاتی محیطی توصیف‌کننده‌ی طیف وسیعی از بیماری‌ها و اختلالات عصبی است که شامل اعصاب خارج از مغز و نخاع می‌باشند.

عصب تحت فشار (عصب باریکش) که در آن عصب گیر افتاده است. این وضعیت اغلب در ریشه عصب برآمده از ستون فقرات رخ می‌دهد برای مثال در سیاتیک.

آسیب عصبی می‌تواند به روش‌های مختلفی ایجاد شود. گاهی اوقات ممکن است به دلیل مواد شیمیایی موجود در طبیعت باشد اما اغلب مکانیکی است، مثلاً در اثر فشرده شدن عصب، ضربه ناشی از یک شیء نوک تیز و نیز قطع جزئی عصب.

نوروپاتی دیابتی یکی از عوارض ماندگاری و اغلب کنترل نامناسب دیابت شیرین می‌باشد. افزایش میزان قند خون در طول زمان موجب آسیب عصبی می‌شود.

سایر عوامل:

سندرم گیلن باره

ام اس

زونا

بیماری شارکو-ماری-توث

نوروپاتی الکل

 

اختلالات گردش خون

احساس داغ شدن کف پا همچنین ممکن است مرتبط با اختلال گردش خون در پا باشد. خون فاقد اکسیژن کافی می‌تواند منجر به التهاب بافت که ایسکمی نامیده می‌شود، گردد. بیماری شریانی محیطی یک بیماری گردش خون است که ممکن است باعث این وضعیت شود. این بیماری به دلیل تنگ شدن شریان پاها به دلیل تصلب شریان رخ می‌دهد. داغی کف پا همچنین ممکن است همراه با مشکلاتی در رگ‌ها وجود داشته باشد مانند رگ‌های واریسی و ترومبوز ورید عمقی که می‌تواند موجب اختلال در جریان خون از پاها به قلب شود. بیماری رینود یکی دلیل احتمالی دیگر است.

 

مشکلات مفصلی

مشکلات مفصلی مختلفی ممکن است همراه با سوزش کف پا وجود داشته باشند که عمدتاً در اطراف مفصل متاثر رخ می‌دهد. این وضعیت در بیماری‌هایی مانند روماتیسم مفصلی، آرتروز و نقرس مشاهده می‌شود. روماتیسم مفصلی یک بیماری خودایمنی است که اساساً مفاصل کوچک را درگیر می‌کند. آرتروز، مفاصل بزرگ‌تر را شامل می‌شود. نقرس نیز عمدتاً محدود به انگشتان پا و خصوصاً انگشت بزرگ پا می‌باشد. آرتریت نقرسی بیماری است که در آن تجمع اسید اوریک در فضای مفاصل منجر به التهاب مفصل می‌گردد.

 

سوءتغذیه

برخی موارد سوء تغذیه به دلیل تاثیری که بر اعصاب می‌گذارند، می‌توانند منجر به احساس سوزش یا درد شوند. این ادعا عمدتاً در مورد کمبود فولات و ویتامین B12 صادق است. این کمبودها ممکن است زمانی رخ دهند که برخی مواد غذایی در رژیم غذایی محدود باشند و یا در اثر رژیم سخت یا روزه گرفتن و ابتلا به سندرم سوء جذب که در اثر آن این مواد مغذی از روده جذب نمی‌شوند، پدید آیند.

 

داروها و مواد شیمیایی

برخی داروها ممکن است منجر به سوزش کف پا شوند که عمدتاً ناشی از تاثیر آنها بر اعصاب پا است. این مشکل ممکن است همراه با شیمی درمانی (داروهای ضد سرطان) مشاهده شود. داروهای کاهنده کلسترول مانند استاتین‌ها نیز گاهی اوقات در تشدید مشکلات عصبی دخیل هستند اما بطور قطعی ثابت نشده است. مواد دیگری نیز می‌توانند بر اعصاب تاثیر گذاشته و منجر به احساس داغی کف پا شوند. در نوروپاتی الکلی، استفاده طولانی مدت و بیش از حد الکل ممکن است به اعصاب آسیب برساند و منجر به احساس‌های غیر طبیعی مانند سوزش کف پا شود.

علت سوزش کف پا متعدد و مختلف می باشد.

 

سایر دلایل احتمالی سوزش کف پا عبارتند از:

بیماری شارکو-ماری-توث (گروهی از اختلالات ارثی که بر اعصاب دست‌ها و پاها تاثیر می‌گذارند)

شیمی درمانی

بیماری مزمن کلیوی

سندرم درد منطقه‌ای پیچیده (درد مزمن ناشی از سیستم عصبی ناکارآمد)

کم‌کاری تیروئید

سندرم تونل تارسال

 

چه بیمارانی به علت داغی کف پا و بی حسی کف پا باید زودتر به پزشک خود رجوع کنند؟

- بیماران اغلب بی حس شدن دست و خصوصا سرد شدن دست چپ را با شک به اینکه نکند مرتبط با بیماری قلبی باشد ( که اغلب نیست ) جدی می گیرند ، در حالیکه خواب رفتگی دست و پا و بی حس شدن انگشت شست  و داغ شدن کف پا را جدی نمی گیرند و به همین دلیل در سنین بالاتر دچار دردهای صعب العلاج و با پاسخ دهی ضعیف به درمان مواجه می شوند. لذا توصیه می کنیم اگر علائم سوزش کف پا، بی حسی دست و پا و داغی پا و یا سرد شدن پا بیشتر ازیک هفته طول کشید به پزشک متخصص مراجعه کنید.

- بیمارانی که سابقه درد سیاتیک یا دیسک کمر دارند و در حال حاضر حس داغی کف پا دارند.

- اگر گرم شدن کف پا و بی حس شدن انگشتان به صورت ناگهانی ایجاد شد. ( در این زمینه لازم است توضیح دهم که بیماری m.s هرچند ممکن است سبب بی حس شدن انگشتان شود ولی بی حسی انگشتان دست و اصولا بی حس شدن دست و پا معمولا نه جز شایع علائم ام اس می باشد و نه علائم ضعف اعصاب اما نیاز به پیگیری جدی دارد)

- بی حس شدن شست پا هم به صورت ناگهانی باید پیگیری شود و از علائم شایع دیسک کمر می باشد و معمولا با سرد شدن پا یا داغی کف پا همراه است.

- اگر طی چند هفته مراقبت در خانه  سوزش کف پا  و داغی کف پا ادامه دارد.

- علائم داغ شدن کف پا و یا خارش کف پا پیشرونده باشد .

- درد کف پا که همزمان با داغی کف پا یا بی حس شدن انگشت شست  و یا خارش ساق پا همراه باشد . ( بی حسی شست پا اغلب نشانه درگیری عصب L5 می باشد.)

- هرچند علائم ام اس بسیار گسترده است و به طور شایعتر بی حسی شدن دست از علائم آن می باشد اما گاهی ضعف عضلات پا و خواب رفتگی پا ممکن است از علائم ام اس باشد.

 

علائم سوزش کف پا:

داغی کف پا ممکن است به علائم دیگری نیز همراه باشد که بسته به بیماری، عارضه یا اختلال ایجاد کننده‌ی آن، متفاوت خواهند بود. علائمی که به‌ طور مکرر کف پا را درگیر می‌کنند می‌توانند بر روی دیگر دستگاه‌های بدن نیز تأثیر بگذارند. احساس سوزش ممکن است تنها بوده و یا همراه با احساس خارش (پاراستزی) و بی‌حسی وجود داشته باشد.

بسته به علت داغ شدن کف پا، سوزش پا ممکن است به هنگام استراحت و یا در زمان راه رفتن و حرکت کردن احساس شود. مدت‌زمان و دوره‌ی سوزش کف پا ممکن است بسته به عارضه‌ی ایجاد کننده‌ی آن، بسیار متفاوت باشد. سوزش پای ایجاد شده به دلیل آسیب‌های فیزیکی معمولاً به‌طور ناگهانی شروع شده در حالی که سوزش پا در اثر نوروپاتی محیطی به‌تدریج ایجاد شده و با گذر زمان تشدید می‌شود. سوزش پا ممکن است همراه با دیگر علائمی که پا را درگیر می‌کنند احساس شود ازجمله:

خونریزی

تاول

درد

قرمز و گرم شدن و تورم

خارش یا دیگر احساس‌های غیرطبیعی در پاها

 

داغ شدن کف پا ممکن است با علائم دیگری همراه باشد که دیگر دستگاه‌های بدن را درگیر می‌کنند ازجمله:

ضربان‌های ضعیف یا غایب

تغییر در حواس

مشکلات راه رفتن

خواب‌آلودگی بیش‌ از حد در روز

حساسیت شدید نسبت به لمس

مشکلات کف پا مثل زخم و درد استخوان و مفاصل

اختلالات تعادل

ضعف عضلانی

درد عصبی

احساس درد به هنگام راه رفتن

کاهش توانایی احساس درد و تغییرات دما

درد شدید که ممکن است به هنگام شب شدیدتر باشد.

اختلالات خواب

بیمارانی که سابقه درد سیاتیک یا دیسک کمر دارند و در حال حاضر حس داغی کف پا دارند.

 

تشخیص سوزش و داغ شدن پا

پزشک شما ممکن است از معاینات فیزیکی و سوال پرسیدن درباره علائم مشکل، بررسی نوع کفش هایی که می پوشید و نیز توجه به سابقه بیماری برای تشخیص مشکل استفاده کند. در طول معاینات فیزیکی و بررسی سابقه بیماری، پزشک می تواند علت بیماری را تشخیص داده و روش درمانی مناسب برای درمان آن را برای شما تجویز نماید.

علاوه بر این پزشک ممکن است از عکس برداری رادیولوژی و سایر تکنیک های تصویر برداری همچون سی تی اسکن، امواج مافوق صورت و اسکن ام آر آی (MRI) برای بررسی دقیق تر آسیب های وارد شده، درگیر شدن عصب، التهاب داخلی نسوج نرم، و موارد مانند آن استفاده نماید. علاوه بر این پزشک می تواند از آزمایش خون و ادرار برای بررسی سایر مشکلات احتمالی مثل ابتلا به دیابت، نقرس، یا آرتریت روماتوئید بهره گیرد.

یک نکته مهم درباره تشخیص سوزش و داغ شدن پا

مهم است که دلیل خاص سوزش و داغ شدن کف پا بطور دقیق با انجام معاینات لازم توسط یک پزشک با تجربه تشخیص داده شود. در صورتی که این شرایط در نتیجه یک بروز مشکل در ناحیه کمر ایجاد شده باشد، بهتر است با یک متخصص ستون فقرات برای تشخیص کامل شرایطی که باعث ایجاد درد و ناراحتی در ناحیه پا شده ملاقات شود.

 

مراقبت خوب از پاها

پاهای خود را هر روز بررسی کنید. اگر بیمار نتواند در پای خود احساس درد کند، ممکن است آسیب به پا را نیز متوجه نشود. شما می‌توانید با استفاده از چشمان خود، به دنبال این مشکلات بگردید. اگر پاهای بیمار خشک هستند، از یک لوسیون بر روی پوست آن استفاده کنید (به غیر از لای انگشتان). از کفش‌ها و جوراب‌هایی استفاده کنید که اندازه‌ی پا بوده و آن‌ها را همیشه به پا داشته باشید. برای شستشوی پا از آب گرم استفاده کرده و سپس آن‌ها را به‌ دقت خشک کنید.

از جوراب‌هایی با جنس طبیعی استفاده کنید نه جوراب‌هایی که جنس مصنوعی دارند. مثل 100 درصد پشم یا پنبه.

در اکثر موارد از جوراب سفید استفاده کنید. چراکه جوراب‌های رنگی دارای رنگ‌های سمی هستند.

قبل از استفاده‌ی جوراب آن را بشویید تا رنگ و مواد شیمیایی از آن خارج شوند.

کفش و جوراب خود را به هنگام پیاده‌روی و در طول روز عوض کنید.

از لاک زدن ناخن‌های پا، استفاده از لوسیون های سمی و یا مواد دیگر در منطقه‌ی پا خودداری کنید.

در انتهای روز پای خود را در محلول نمک اپسوم قرار داده و به آن استراحت دهید. این کار سبب تسکین درد، از بین رفتن بوی بد پا، نرم شدن پوست و کمک به خارج شدن سموم از پا خواهند شد. نصف لیوان نمک اپسوم را به یک تشت بزرگ آب گرم اضافه کنید. آن را به خوبی مخلوط کرده و سپس به آن یخ اضافه کنید تا آب خنک شود. این کار سبب تسکین بهتر درد خواهد شد. تا زمانی که احساس خوبی دارید پای خود را درون محلول نگه دارید. سپس پاهای خود را خشک کرده و آن‌ها را بر روی یک چهارپایه بالاتر از سطح بدن قرار دهید.

 تا حد امکان پابرهنه رفت و آمد کنید.

کفش مناسب و اندازه‌ی پا که به خوبی از پا حمایت کند، نقطه‌ی شروع خوبی برای از بین بردن مشکلات مربوط به پاست.

به‌عنوان یک قانون عمومی، از کفش پاشنه‌بلند استفاده نکنید. از کفش‌هایی استفاده کنید که حالت پا را مشابه زمانی که پابرهنه راه می‌روید نگاه می‌دارند.

از کفش‌هایی با جنس‌های طبیعی استفاده کنید. کفش‌هایی که با مواد مصنوعی و شیمیایی ساخته نشده‌اند مانند چرم، کنف، کتان یا پشم.

کفش‌های خود را عوض کنید و به کفش اجازه بدهید تا قبل از استفاده‌ی مجدد خشک شود.

کفی‌های مصنوعی را با جنس‌های طبیعی مثل چرم جایگزین کنید.

آسیب‌های مکانیکی می‌تواند موجب احساس سوزش در کف پا شود.

 

درمان سوزش کف پا

درمان سوزش کف پا نیاز به تعیین دلیل آن دارد، بنابرین مشاوره با یک متخصص طب فیزیکی ضروری است. ممکن است در صورتی که مشکل تنها یک نیروی اضافه از حد مکانیکی نباشد، نیاز به آزمایش‌های متعددی برای تعیین دلیل آن باشد.

 

ارتز

درمان مشکل نیروی مکانیکی اضافه بر روی پا با استفاده از وسایل کمکی یا کفش و کفی‌های طبی معمولاً در برطرف کردن این مشکل موفقیت‌آمیز است (در صورتی که دلیل سوزش کف پا اضافه بار مکانیکی نباشد، موثر نخواهند بود). سایر دلایل موضعی مانند عفونت قارچی، گیر افتادن عصب و عرق پا نیز قابل درمان هستند.

 

دارو

داروهای تسکین دهنده‌ی درد ممکن است برای درمان هر گونه دلایل احتمالی سوزش پا نیاز باشند. این وضعیت با مصرف استاتین‌ها جهت کاهش تجمع پلاک‌های چرب و آسپرین به منظور پیشگیری از انسداد کامل در اثر لخته‌های خونی قابل درمان می‌باشد.

 

فیزیوتراپی

متخصص فیزیوتراپی ممکن است شاک‌ویو، طب سوزنی، تزریق اوزون  یا پی آر پی و لیزر درمانی را توصیه کند.

 

جراحی

ممکن است گاهی اوقات در موارد شدید نیاز به عمل جراحی باشد که در آن مسیرهای جایگزینی برای جریان خون ایجاد می‌شوند (بای‌پس) یا شریان از طریق آنژیوپلاستی با بالون گشاد می‌گردد. در موارد بسیار شدید بیماری شریانی محیطی، ممکن است نیاز به قطع بخشی از پا باشد، هر چند نادر است.