مکانیزم تولید نور در لامپهای فلورسنت فشرده یا CFL که در بین مردم به لامپهای کم مصرف معروف شده اند تحریک الکتریکی بخار جیوه است. بخار یا اتم جیوه در صورت تحریک الکتریکی اشعه ماورا بنفش تولید می کند و این اشعه بعد از برخورد با فلورسنت که به صورت یک لایه پودر روی لامپ قرار دارد به نور مرئی تبدیل می شود.
در این فرآیند تولید نور دو خطر مهم وجود دارد اول اینکه به هر علت از جمله کیفیت پایین لامپ، اندود نشدن کامل سطح لامپ با پودر فلورسنت یا هر دلیل دیگری اشعه ماورا بنفش از لامپ نشت کند که بسیار خطرناک است و بیماری های پوستی و چشمی را برای افراد به دنبال دارد. به همین علت توصیه می شود تا جای ممکن از لامپهای فلورسنت فشرده که شبیه لامپهای مهتابی قدیمی اما فشرده شده هستند، کمتر استفاده شود و در صورتی که استفاده می شود نیز فاصله فرد تا لامپ همواره بیشتر از ۳۰ سانتی متر باشد و هرگز برای مطالعه نباید از این لامپ ها استفاده کرد.
رئیس اداره بهداشت پرتوهای وزارت بهداشت خاطرنشان کرد: بررسی ها نشان داده است که در موارد بسیاری لایه فلورسنت در این لامپ ها به طور کامل مالیده نشده است یا قسمتی از آن کاملاً پوشیده نشده است و به هر حال به علت کیفیت برخی از این لامپ ها احتمال نشت اشعه ماورا بنفش بالاست.
وی گفت: تهدید دیگر مهم این لامپ ها استفاده از بخار جیوه است، جیوه یک فلزسنگین خطرناک است که نشت آن در محیط موجب بروز بیماریهای عصبی می شود، البته تا زمانی که این لامپ ها شکستگی نداشته باشند احتمال نشت بخار جیوه وجود ندارد اما در صورت شکستن باید پروتکل جمع آوری و ایمنی به درستی توسط مردم رعایت شود که متأسفانه این پروتکل نیز در کشور ما آموزش داده نشده و عملیاتی نشده است. گورانی گفت: بخار جیوه توسط ریه که جذب بالایی هم دارد به سرعت جذب می شود و به خصوص برای مادران باردار و کودکان بسیار خطرناک است و موجب بروز بیماریهای عصبی می شود.
وی ادامه داد: این لامپ ها هرگز نباید شکسته شوند و در صورتی که این اتفاق افتاد باید بلافاصله در و پنجره ها باز کرد تا غلظت بخار جیوه در محیط کم شود و بعد از مدتی بدون استفاده از جارو برقی با دستکش یابد ابتدا تکه های بزرگ و بعد تکه های کوچک آن را جمع آوری کرد و پودر فلورسنت آن هم که بیماری زاست باید با یک حوله خیس جمع آ وری شود.
گورانی گفت: استفاده از جاوربرقی برای جمع کردن لامپهای فلورسنت شکسته به علت خروج هوا از قسمت عقب جاروبرقی موجب پراکندگی پودر فلورسنت در هوا می شود که تنفس آن بسیار خطرناک است و می تواند سرطان زا باشد. وی افزود: باز هم تأکید می کنیم که سم جیوه در این لامپ ها حاوی ماده خطرناک نوروتوکسین است که عامل بیماریهای عصبی خطرناک است.
این کارشناس بهداشت محیط اضافه کرد: متأسفانه به علت تأخیر آموزش بعد از ورود تکنولوژی در کشور، آگاهی مردم از این خطرات کافی نیست، پروتکل جمع آوری این لامپ ها نیز در کشور نداریم و به علت پرداخت یارانه از سوی دولت برای این لامپ ها با مصرف بالا و به همین نسبت خطرات بالای این نوع لامپ ها در جامعه مواجه هستیم.
گورانی گفت: در زمان ورود این تکنولوژی به کشور خطرات آن از سوی وزارت بهداشت گوشزد شد اما به هر علت از جمله مسائل اقتصادی مورد توجه قرار نگرفت.
وی ادامه داد: البته قطعاً جایگزینی این لامپ ها با لامپهای رشته ای قدیمی کار عاقلانه ای نیست زیرا لامپهای رشته ای قدیمی بیش از نور، گرما تولید می کنند و از نظر اقتصادی هیچ توجیهی ندارند.
رئیس اداره بهداشت پرتوهای وزارت بهداشت گفت: بهترین جایگزین فعلی برای این لامپ ها، لامپهای LED است که هیچکدام از این خطرات و مشکلات را ندارند و بسیار کم مصرف تر از لامپهای فلورسنت هستند و مصرف آن ها در حد ۲ تا ۳ وات است.
وی گفت: این لامپ ها بخار جیوه و ماده فلورسنت ندارند و بر اساس تکنولوژی نزدیک کردن دیود های ید به هم عمل می کنند و باید دولت فعلاً یارانه لامپ ها را به این سمت ببرد ضمن اینکه قطعاً در آینده نزدیک لامپهای با تکنولوژی های جدید تر و پیشرفته تر نیز وارد بازار می شود.